آنکارا ؛ در محل تلاقی سه رودخانه

آنکارا ANKARA پایتخت کشور ترکیه، با آثار باستانی و بناهای تاریخی، دانشگاههای معتبر و از مراکز مهم دیگر فرهنگی مهم با مردمی پرتلاش و کوشش.
آنکارا به یونانی و لاتینی، انکوزه به یونانی جدید انگره به نوشته جغرافیادانان عرب انقره، انقوریه و نیز قلعه‌السلاسل پایتخت جمهوری ترکیه و مرکز ولایت آناطولی و در محل تلاقی سه رودخانه قرار گرفته که مجموع آنها رودخانه انقره را تشکیل می‌دهد. آنکارا بر دامنه و سراشیبی کوهی واقع گشته که از جنوب به شمال کشیده شده و قلعه‌ای وسیع بر فراز قله آن قرار گرفته، این قله 978 متر ارتفاع از سطح قرار دارد. روزگاری آنکارا مرکز فرمانروایی طایفه گالاتیان و بعدها در قلمرو مهردادشاه پونتوس بود و سرانجام در 25ق.م جزو متصرفات امپراتوری روم گشت. معبد رمااگوستوس که بر شالوده قدیمتری بنا گشته و بر دیوارهایش کتیبه یونانی و رومی دیده می‌شود در روزگار مسیحیت تبدیل به کلیسا و در عهد اسلام خانقاه پیری گردید که اینک ویران گشته است. آنقره، مرکز بازرگانی و محل عبور کاروانها بوده و سابقه‌ای کهن یعنی از ماقبل تاریخ دارد. بر فراز تپه قلعه‌ای ساخته شد که رفته رفته طی قرن‌ها توسعه یافت به صورت شهری درآمد، احتمالاً تاریخ مبنای این دژ به ما قبل تاریخ می‌رسد، اما شکل کنونی این دژ از روزگار بیزانس است که در عهد سلجوقیان چندین بار تعمیر و بزرگ شد در دیوارهای آن بسیاری از مصالح جابجا شده قدیمی دیده می‌شود. شکل آن تقریباً مربع و از سه قسمت تشکیل گردیده و ارگ آن به نام آق‌قلعه است.
روزگاری آنکارا مرکز فرمانروایی طایفه گالاتیان و بعدها در قلمرو مهردادشاه پونتوس بود و سرانجام در 25ق.م جزو متصرفات امپراتوری روم گشت. معبد رمااگوستوس که بر شالوده قدیمتری بنا گشته و بر دیوارهایش کتیبه یونانی و رومی دیده می‌شود در روزگار مسیحیت تبدیل به کلیسا و در عهد اسلام خانقاه پیری گردید که اینک ویران گشته است. یک ستون و شالوده حمامی رومی بجا مانده از روم باستان می‌باشد.
در سال 51 میلادی پطرس حواری از این شهر دیدار کرد و مرکز یکی از قدیمترین جوامع مسیحی بود. آنکارا در سال 620 میلادی به تصرف خسروپرویز درآمد. در سال 654 مدتی در تصرف اعراب بود، در 806‌ هارون الرشید و در 838 المعتصم آن را محاصره و غارت کردند. در 931 در معرض تهدید اعراب طرسوس قرار گرفت. در قرن یازدهم آنکارا به دست ترکان سلجوقی افتاد. در جریان جنگ‌های صلیبی به تصرف بیزانس درآمد اما چندی بعد در تصرف ترکان قرار گرفت. از این پس شهر آنکارا و دژ آن بارها میان فرمانروایان ترک دست به دست گشت. پل سفید، مسجد جامع معروف به ارسلان خانه از بناهای روزگار سلجوقیان است. تاریخ بنای مسجد به 1290 می‌رسد. محرابش را کاشی‌های زیبا زینت داده است.
پس از سقوط امپراتوری سلجوقیان روم در آغاز قرن چهاردهم، آنقره به آن قسمت از آناطولی پیوست که جزو قلمرو ایلخانیان مغول بود. پس از برافتادن ایلخانان آنقره جزئی از متصرفات ارتنا، امیر (در 1341 سلطان) سیواس و جانشینانش گشت. چنین به نظر می‌رسد که سلطه ایلخانان و ارتنائیان بر آنقره یک اشغال نظامی و به منظور وصول مالیات بود، فرمانروائی واقعی شهر در دست سوداگران و ثروتمندان، و مشهور به فرقه اخی بودند و اخی شریف‌الدین (متوفی سال 1350) نامورترین فرد فرقه اخی بود.
به گفته ژان کانتا کوزن، آنکارا برای اولین بار در 1354 به اشغال سلیمان پسر اورخان عثمانی درآمد. اما چنین به نظر می‌رسد که تسلط عثمانی‌ها در این تاریخ موقت بوده. به هر حال در سال 1361 آنقره در تصرف عثمانی‌ها قرار داشت با این حال خانواده اخی همچنان در شهر صاحب نفوذ بودند. اما از 1454 به بعد دیگر نامی از این فرقه در میان نیست.
در 1402 در نزدیکی آنقره میان تیمورلنگ و بایزید اول جنگی در گرفت که منتهی به شکست و اسارت بایزید گشت. پس از این تاریخ شهر چندین بار دست به دست گردید تا اینکه در روزگار سلطنت سلطان احمد اول آنقره مرکز شورشی گشت که قلندر اوغلو رئیس راهزنان آن را به راه انداخته بود. این شورش در سرزمین آناطولی گسترش یافت تا سرانجام در 1607 وزیر اعظم در 1608 این فتنه را از میان برد.
مشهورترین چهره آنقره حاجی بیرام ولی (1352-1429) مؤسس سلسله دراویش بیرامیه بود که آرامگاه وی و مسجدی متعلق به آغاز قرن پانزدهم وجود دارد.
از روزگار عثمانیان مساجد کوچک و بزرگ بسیار در این شهر برجا مانده که از مشهورترین آنها مسجد «عمارت جامع» است که در 1427 به وسیله قرجه‌بیگ به سبک مساجد قدیم عثمانی بنا گردید. مسجد جنابی احمد پاشا که ینی جامع نیز گفته می‌شود. این مسجد تنها یک گنبد دارد که سنان معمار معروف در 6-1565 بنا کرد.
در روزگار عثمانی آنقره مرکز یک بخش از ایالت آناطولی و در آغاز در عین حال مرکز ایالت نیز گشت و در دوره تنظیمات در هفتم نوامبر 1864 آنقره کرسی ایالت گردید.
آنقره در اروپا به نام آنگورا و به عنوان سرزمین بزهای زیبائی با موهای سفید بلند و در سراسر سرزمین آناطولی پرورش می‌یابند، شهرت دارد. گربه‌ها و خرگوشهای آن نیز مشهور است.
از 1892 این شهر با راه‌آهن به حیدرپاشا، مقابل استانبول متصل گشت. شهر آنقره پیش از جنگ جهانی شهر کوچکی بود به طوری که در 1890، 27825 نفر که ده درصد آنها مسیحی بودند، جمعیت داشت. گزارشهای دیگر عده ساکنان این شهر را 70000 نفر ذکر کرده.
پس از آنکه کنگره ملی در سپتامبر 1919 در سیواس تشکیل گردید، چند ماهی سیواس مرکز حکومت انقلابی بود تا اینکه مرکز دولت به آنکارا منتقل و مصطفی کمال در 27 دسامبر 1919 به این شهر وارد و در 13 اکتبر 1923 بنا بر تصمیم مجمع ملی، آنقره رسماً پایتخت ترکیه اعلام گردید. از آن پس شهر به سرعت رو به ترقی و جمعیت آن رو به افزایش نهاد و از 1925 تغییرات بسیار تندی پیدا کرد، نقشه شهر را یانسن H. Jansen کشید.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.